Kolberg (Colberg)

Kolbergowie pochodzą z Meklemburgii. Protoplastą rodu w Polsce był Krzysztof Juliusz Henryk Colberg (1776–1831), Niemiec pochodzący z miejscowości Woldegk w Meklemburgii. Nad Wisłę trafił jako inżynier topograf, pracując przy pomiarach zaanektowanych przez Prusy ziem Polski. Po klęsce Prus w 1806 r. przeszedł na służbę Księstwa Warszawskiego. Opracował wówczas wielką mapę Księstwa Warszawskiego. W 1819 r. został profesorem miernictwa i topografii świeżo powstałego Uniwersytetu Królewskiego Warszawskiego. Był człowiekiem wielu talentów i pasji – oprócz nauk ścisłych interesował się literaturą i poezją, tłumaczył na język niemiecki wiersze polskich poetów, a nawet układał hymny i kantaty. Był ewangelikiem, masonem, członkiem Towarzystwa Przyjaciół Nauk. W 1829 r. za swoje dokonania otrzymał szlachectwo z herbem „Kołobrzeg”. Żona Juliusza – Karolina Fryderyka Henrietta Mercoeur (1788-1872) – była pochodzenia francusko-niemieckiego. Mieli sześcioro dzieci, w tym trzech synów, którzy zapisali się w historii polskiej kultury: Wilhelma, Oskara i Antoniego.

Wilhelm Karol Adolf (1807-1877) był inżynierem, zajmował się komunikacją, kartografią, a hobbystycznie architekturą i historią Warszawy, walczył w powstaniu listopadowym. Brał udział w budowie traktu lubelskiego od Ryk do Kurowa, był członkiem Komitetu Budowy Kanału Augustowskiego, pracował w zarządach: budowy Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej i komunikacji Królestwa Polskiego, ponadto jako ekspert przy regulacji Bugu, Sanu i Wisły. Opracował plany Wisły, Wielką Mapę Królestwa Polskiego oraz mapę kolei Warszawsko-Wiedeńskiej i Krakowskiej z okolicami, za którą otrzymał od cara Mikołaja I brylantowy pierścień. Pisał artykuły o kolejnictwie, brukach i wodociągach, pełnił też funkcje społeczne: kuratora Szpitala Ewangelickiego oraz prezesa Kolegium Kościelnego kościoła Ewangelicko-Augsburskiego.

Henryk Oskar (1814-1890) – nazywany „ojcem polskiej etnografii” – był człowiekiem wielu zawodów i pasji: pianistą, kompozytorem, krytykiem muzycznym, księgowym i urzędnikiem, ale nade wszystko etnografem i folklorystą. Misją życia uczynił opracowanie wszechstronnej i usystematyzowanej dokumentacji kultury ludowej ziem polskich. Jego monumentalne dzieło pt. "Lud, jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, gusła, zabawy, pieśni muzyka i tańce" stanowi kompendium wiedzy w zakresie kultury ludowej w formie monografii poszczególnych regionów. Dorobek Kolberga został doceniony już za życia autora, a dziś stanowi narodową skarbnicę tradycji włościańskiej. Sam badacz zdążył opublikować 33 tomy; w ramach wydawanej od lat 60. XX w. serii wydawniczej „Dzieła wszystkie Oskara Kolberga” opublikowano 84 tomy. Oskar umarł bezpotomnie.

Antoni Karol (1815-1882) - młodszy brat Wilhelma i Oskara - był malarzem. Uprawiał malarstwo portretowe, religijne i rodzajowe. Wykonał m.in. obrazy: Św. Emilię i Św. Trójcę do ołtarza w katedrze św. Jana w Warszawie, portret Fryderyka Chopina, dekoracje ścienne Hotelu Europejskiego, gmachu Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego oraz kaplicy kościoła w Wilanowie.

Krzysztof Juliusz i Karolina – mimo cudzoziemskiego pochodzenia - wychowali swoje dzieci w tradycji polskiej i miłości do nowej ojczyzny. W następnych pokoleniach Kolbergowie stają się typową, polską rodziną inteligencką, związaną z Warszawą. Wśród której członków znajdziemy m.in.: inżynierów, naukowców, urzędników i przedsiębiorców.

Wilhelm – ożeniony z Emilią Karoliną Gronau (1825-1865) - miał dziewięcioro dzieci, z których sześcioro dożyło pełnoletności. Bronisław Edward (1844-1900) był inżynierem, pracował przy regulacji Wisły. Stanisław Oskar (1845-1876) był agronomem, zaś Juliusz Wilhelm (1858-1885) buchalterem i urzędnikiem kolei warszawsko-wiedeńskiej. Jadwiga Karolina (1848-1924) została żoną Fryderyka Emila Wernera (1839-1918), właściciela fabryki chemicznej na Solcu, zaś Maria Eleonora (1855-1913) wyszła za znanego lekarza Romana Jasińskiego (1854-1898). Mimo tak licznego potomstwa w linii Wilhelma urodził się tylko jeden wnuk dziedziczący rodowe nazwisko Kolbergów – Roman Bronisław (1891-1919), który zginął w powstaniu wielkopolskim.

Antoni był żonaty dwukrotnie. Pierwszy raz z Eleonorą Marconi (1832–1883), córką słynnego warszawskiego architekta Henryka. Z tego związku narodziło się pięcioro dzieci. Kazimiera Eleonora (1858–1934), żona warszawskiego architekta Władysława Marconiego (1848-1915), wydała na świat pięcioro dzieci (m.in.: Bohdana Marconiego (1894-1975), światowej sławy konserwatora sztuki, profesora ASP). Utalentowanym przedsiębiorcą okazał się Henryk Wilhelm Edward (1861–1935), inżynier górniczy i przedsiębiorca, współwłaściciel kopalni w Zagłębiu Donieckim, a potem założyciel fabryki wyrobów optycznych „H. Kolberg i Ska” w Warszawie. Henryk był właścicielem kamienicy w Alejach Ujazdowskich 19 oraz majątku Głosków pod Warszawą. Z żoną, Stefanią Głębicką (1875-1951), miał czterech synów. Wszyscy synowie wzięli udział w wojnie polsko-bolszewickiej, podczas której jeden z nich - Stanisław Jerzy (1895-1920) – zginął pod Sawincami. Dramatyczne były losy rodziny Henryka Wilhelma Kolberga podczas II wojny światowej. W Oświęcimiu zginęli: najmłodszy z jego synów - Henryk Ludwik (1898-1941) malarz i filmowiec oraz Maria z Gettlichów Kolbergowa (1902-1945) - żona najstarszego syna Henryka, Oskara Michała (1894-1962). Syn Oskara i Marii, Krzysztof Władysław Kolberg (1932-1945), więziony w obozach w Oświęcimiu i Mauthausen, zmarł z wycieńczenia zaraz po wyzwoleniu. Oskar, który służąc w sztabie Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych trafił do Wielkiej Brytanii, pozostał na emigracji. W 1945 r. dołączył do niego syn Tadeusz Oskar (1927-2003), uczestnik powstania warszawskiego i żołnierz II Korpusu Polskiego we Włoszech.

Antoni Kolberg, „malarz”, miał również potomstwo z drugą żoną, Karoliną Gallasch (1841-1900). Z tego związku urodziły się trzy córki: Antonina, Julia i Walentyna. Antonina Natalia (1872-1950) była nauczycielką języka francuskiego i żoną wybitnego młodopolskiego filozofa, pisarza, publicysty i krytyka teatralnego i literackiego, Stanisława Brzozowskiego (1878-1911). Prowadziła w Krakowie elitarną szkołę Montessori, do której uczęszczały dzieci krakowskiej śmietanki towarzyskiej. Jej siostrzenica, Stanisława Szalit-Dębicka (1911-?), żona Mieczysława Dębickiego (1905-1977) profesora Politechniki Gdańskiej, spisała dzieje rodu Kolbergów w książce pt. "W starym gnieździe" (1989).

Do dziś żyją potomkowie przybyłego do Warszawy na przełomie XVIII/ XIX w. pruskiego urzędnika Krzysztofa Juliusza Kolberga, którzy noszą rodowe nazwisko Kolbergów. Są oni potomkami Henryka Wilhelma i Stefanii z Głębickich. Mieszkają w Kanadzie oraz w Polsce. W Warszawie mieszka Monika Kolberg (ur. 1935) technik poligraf, córka Henryka Ludwika i Marii Makowskiej (1904-1937), w Poznaniu zaś Krzysztof Oskar Kolberg (ur. 1952), syn Henryka Stefana (1926-1978) i Zofii Mogilnickiej (1924-1993), żonaty z Hanką Goćwińską, z którą ma dwójkę dzieci: Julitę Henriettę (ur. 1995) i Oskara Juliusza (ur. 1996).

Więcej: przeczytaj artykuł „Kolbergowie - znani i nieznani” - cz.1 i cz. 2